20 jaar Stiftfestival

Zomer 2005. Een zomer als 2024 met veel koele dagen af en toe afgewisseld met een zonnige dag en heftige regenbuien. Daniel Rowland verblijft met vijf andere musici in het huis van zijn moeder, Anny Rowland, nu beschermvrouwe van het festival, in Oldenzaal. Dag en nacht wordt er gerepeteerd omdat het idee is ontstaan om op het Stift in Weerselo een kamermuziekfestival te houden. Daar staat het huis waar de familie Rowland al sinds 1975 woont en daar in het intieme kerkje wordt al vele jaren regelmatig gemusiceerd. Ook Daniel speelt vanaf zijn zestiende jaar al regelmatig in de kerk van het Stift. Anny herinnert zich dat jaar 2005 nog goed als een heerlijke tijd. ‘Het hele huis zat vol, iedereen kwam eten. Overdag werd er gerepeteerd en ’s-avonds gegeten. Een bevriende kok Harm Mouw, kookte in mijn kleine keukentje en we zaten na een hele dag masterclasses en concerten nog bij ons in de tuin tot diep in de nacht te musiceren. Overal in het huis lagen matrassen en er werd overal muziek gemaakt. Bij mooi weer zat iedereen buiten te spelen. Voor mij was het een paradijs’.

Goed voorbereid en verwachtingsvol kijkt de kleine bande van musici uit naar het eerste concert. Is er voldoende belangstelling? Wordt het op prijs gesteld? Het dankbare applaus na dat eerste concert van de eerste honderd bezoekers in de kerk stelt gerust en ook de dagen daarna verloopt het kleine festival succesvol met een enthousiast publiek en minstens zo enthousiaste musici. Het International Stift Music Festival is geboren.  

Zomer 2023. De eerste dag van een nieuwe festivalweek die opent op het Voorplein van het kasteel Twickel. Daar, tegen de achtergrond van het kasteel, staat een podium opgesteld dat een belangrijk deel van de 46 musici bevat die dit jaar zullen gaan optreden. Het bijna duizendkoppige publiek zit in de openlucht klaar voor een bijzonder programma met onder andere twee interpretaties van de Vier Jaargetijden van Vivaldi. De musici lopen over de kasteelbrug naar het podium en het programma uitgevoerd door opgetogen musici ontvouwt zich voor een even opgetogen publiek. Dit is het begin van een negen dagen durend Stiftfestival met 33 concerten en 46 musici plus het Britten Jeugd Strijkorkest uitgevoerd op 15 locaties in Twente voor een publiek van 4500 mensen.

Wat is er allemaal gebeurd in de jaren tussen het eerste festival in 2005 en het 20^ste festival van 2024?

Het wezen van het Stiftfestival is uniek en verandert niet. Het programma wordt van tevoren vastgesteld, maar de repetities spelen zich allemaal af tijdens het festival. In tegenstelling tot veel andere festivals die musici uitnodigen om hun eigen repertoire te spelen. Dat is de manier waarop het avontuur en de spanning zich gedurende het festival ontwikkelt. Het nadeel van deze werkwijze is de korte repetitietijd die ruimschoots wordt gecompenseerd door de volledige inzet van de musici. Joël Waterman, altviolist, die van meet af aan bij het festival betrokken is beaamt dat: ‘Net als nu moeten we tijdens de repetities veel improviseren, alleen speelden we met zes musici en nu met meer dan veertig. Wat ik ook spannend vond was dat David, de vader van Daniel, pianist, componist, dirigent en docent aan het Twents Conservatorium, in zijn Londense tijd werd gezien als een van de belangrijke talentvolle ‘angry young men’ die vernieuwing van de muziek voorstond. Tijdens de festivals ga je tot het uiterste, je denkt dat je uit je voegen barst en toch valt iedere keer weer alles op zijn plek. Zo roest dit festival nooit vast in een menu dat ieder jaar hetzelfde is’.

Een rode draad dwars door alle twintig festivaljaren is het ten gehore brengen van de mooiste en meest bijzondere kamermuziek uit het verleden en van nu. En de grote aandacht voor het ruimte geven aan jong toptalent. Gedurende de eerste tien jaar vestigt en consolideert het festival zijn reputatie met een avontuurlijke programmering in een combinatie van masterclasses en concerten. In 2014, tijdens het eerste lustrum noteert Daniel Rowland in zijn programma: ‘In dit feestelijke jubileumjaar veel duivelse en hemelse muziek. Neem Crumb’s verpletterende fascinerende Black Angels en Piazzola’s melancholische, sensuele Angel- en Diabolo tango’s. Neem Messiaen’s Quator pour le fin du temps en Schönberg’s expressionistische Pierrot Lunaire, dit is muziek die ons heel direct raakt’. In dat jaar viert het festival ook de 150ste verjaardag van Richard Strauss met een uitvoering van de emotioneel beladen Metamorfosen. En er was een avond met werk dat de in 2007 overleden overleden vader van Daniel, David Rowland, na aan het hart lag. In dat jaar is er ook een optreden van het Brodsky Quartet en van de legendarische violist Ivry Gillis. De tien jaren daarna worden in programmatische zin vooral gekenmerkt door het streven om een van Europa’s top muziekfestivals te zijn met ‘muziek die je zelden ergens anders hoort en met musici van wereldklasse uit de klassieke wereld maar ook uit de tango wereld en uit andere culturen’ aldus Daniel. En dat lukt. Het festival trekt topmusici aan en beroemde Composers in Residence.

Het is ondoenlijk om een overzicht te geven van bijzondere concerten omdat bijna alle concertuitvoeringen op de een of andere manier wel een bijzonder karakter hebben. Evenmin is het mogelijk om een overzicht te geven van alle musici en Composers in Residence die een bijzondere bijdrage leverden aan de festivals. Daarom maken we hier een kleine selectie van uitgevoerde werken, de musici en hedendaagse componisten

We moeten een keus maken uit vele honderden concertuitvoeringen van de afgelopen twintig jaar. Veel daarvan kunt u nog eens bekijken en beluisteren op de portal van het Stiftfestival.

Maria de Buenos Aires van Astor Piazzolla

In 2018 presenteert het festival zijn eerste opera. In de Grote kerk van Enschede is op dinsdag 28 augustus de hele avond gewijd aan werk van Astor Piazzolla waarin de Argentijnse bandoneon virtuoos Marcello Nisinman een grote rol speelt. Hoogtepunt van die avond is de enige opera die Astor Piazzolla componeerde: Maria de Buenos Aires uit 1968.

Het toneel is gevuld met ongeveer alle musici van het Stiftfestival dat jaar waarbij Daniel Bonila Torres het verhaal vertelt van Maria die volgens Piazzolla geboren is ‘op de dag waarop god dronken is’. Het wordt een legendarisch en spectaculair optreden voor een razend enthousiast publiek.

Vivaldi’s Four seasons recomposed van Max Richter

 Het festival van 2022 wordt groots geopend op het Voorplein van het imposante kasteel Twickel. Na het voorprogramma met Messiaen, Rebel, Haydn en Vasks valt de avond en komen de musici van het Stift Festival Orkest vanuit het kasteel aangelopen naar het podium terwijl zij de eerste zoekende klanken spelen van de bewerking van de Vier Jaargetijden door Max Richter. Een buitengewoon ontroerend werk dat perfect de stemming van de verschillende jaargetijden weergeeft. Het is treffend hoezeer het Richter is gelukt om het prachtige werk van Vivaldi te versterken met eigentijdse accenten en ritmes. Het wordt een magische avond vol emoties. Recent is dit werk door het Festivalorkest op CD uitgebracht.

De vijftien kwartetten van Dmitri Sjostakovitsj

In 2021 leveren de musici van het Stiftfestival een ongehoorde prestatie met de uitvoering van alle kwartetten van Sjostakovitsj. De klassieke Russische muziek is een jeugdpassie van Daniel Rowland, zozeer dat hij zeker wist dat hijzelf ook Russisch bloed had. Die passie is nooit verdwenen en leidt in 2021 tot een festival dat zijn inspiratie vooral uit oost Europa haalt. Hoogtepunt is de fenomenale cyclus van vijftien kwartetten die volgens Daniel te beluisteren zijn als ‘emotionele, niets verhullende muzikale dagboeken’ die het leven van Sjostakovitsj schetsen tussen 1938 en 1975. Voor de musici is het uitvoeren van deze werken een buitengewoon intense ervaring en dat geldt ook voor het publiek. De kwartetten worden ingeleid door Paul Cassidy, de altviolist van het Brodsky Quartet, dat al vele malen deze cyclus overal in de wereld speelde. Uit dit Sjostakovitsj avontuur is Daniel’s Arethusa Quartet ontstaan.

Het aantal uitvoerende musici dat gedurende het bestaan van het festival zo’n tweeduizend werken speelde is gestegen van een zestal in het oprichtingsjaar, tot een twintigtal in 2014, het eerste jubileum tot een kleine zeventig musici nu. Onder hen zijn de diehards die alle jaren van het festival meespeelden, musici die tijdens de rit instapten en nog steeds meespelen, jonge talenten die hun eerste publiekservaringen opdoen gedurende het festival en internationale gasten.

Joël Waterman-altviolist

Joël Waterman is een markante altviolist die zich de laatste jaren ook laat horen als componist. Als vriend van Daniel werd hij bij het begin van het Festival betrokken en hij is met Daniel de enige die alle twintig jaar bij het festival aanwezig was. ‘Het is een deel van mijn leven geworden’ zegt hij. ‘Het hoort bij mijn zomer. Daniel en ik vinden elkaar in respect voor elkaars talent, altijd bezig zijn met muziek, de confrontatie daarin aangaan en altijd op zoek als vrije geesten, wars van iedere autoriteit. Door alle jaren heen bouw je een band op met vele internationale musici omdat je ook op andere plaatsen met ze samenspeelt. Belangrijk voor ons als musici is dat Daniels nieuwsgierigheid en hongerigheid ons soms tot onverwachte muzikale hoogten brengt waar we als vrienden ook nog eens groot plezier aan beleven’.

Zoran Markovic-contrabassist

Zoran wonend in de bergen van Slovenië, speelt sinds 2008 bij het Stiftfestival en heeft sindsdien maar één festival gemist. Ook zijn inbreng ontstond op basis van zijn vriendschap met Daniel. Hij zegt daar over: ‘De basis van onze vriendschap is de muzikale overeenstemming. Op een bepaald niveau staan we heel erg dicht bij elkaar waardoor een diepe vriendschap ontstaat, vooral bepaald door de dynamiek op het podium. Dat is heel krachtig en waardevol en voor mij buitengewoon bevredigend. Onze kracht zit in de muziek en op het podium, die kracht is helder en eerlijk’. Tussen alle andere festivals vindt hij het Stiftfestival bijzonder: ‘Het Stiftfestival is altijd onderweg. Sommige festivals hebben een bepaalde formule die blijft. Oppervlakkig gezien lijkt dat ook voor het Stiftfestival te gelden, maar dat ontwikkelt zich voortdurend. Er zijn altijd weer nieuwe zaken en gebeurtenissen waardoor het anders is dan de vorige keer. We hebben weinig tijd om te repeteren en soms hou ik mijn hart vast, maar dan gaat het op het podium toch goed omdat de musici elkaar heel goed aanvoelen’.

Nino Gvetadze-pianiste

Nino Gvetadze afkomstig uit Georgië heeft inmiddels haar eigen festivals in Naarden en Delft, maar tocht treedt ze graag op bij het Stiftfestival. Wat trekt haar in het Stiftfestival? Dat is ‘Ten eerste de prachtige omgeving; het kerkje en het landschap. Maar ook de mensen, iedereen is altijd zo vreselijk aardig. De musici, maar ook alle andere mensen van de organisatie en het publiek’.

En ten tweede: ‘De programmering is altijd erg interessant. Dit jaar bijvoorbeeld, met Pēteris Vasks, daar kijk ik erg naar uit. Maar het is ook altijd een soort reünie. Ik ken veel van de musici, daar zitten veel oude vrienden tussen. Dat is niet alleen gezellig, maar ook muzikaal werkt het goed. Soms heb je maar één repetitie nodig om een stuk onder de knie te krijgen. Dat is fijn, want het is altijd een heel vol programma. Ook het publiek vind ik speciaal. Het let altijd heel goed op, dat is fijn om voor op te treden’

Maja Bogdanovic-celliste

De Servisch-Franse Maja is ook een oude bekende van het Stiftfestival. Haar ster blijft rijzen. Zij wordt veel gevraagd bij internationale toporkesten als soliste en heeft een aantal opnames van haar schitterende spel op CD uitgebracht. Zij raakte in 2017 bevriend met Daniel waar bijna onmiddellijk een romance uit voortkomt die tot een huwelijk leidt dat uitgebreid tijdens het Stiftfestival van 2021 gevierd wordt. Zij en Daniel treden heel regelmatig samen op en zij brachten ook samen een CD uit. Daniel en Maja hebben inmiddels twee dochters Lily en Evi.

Vanaf 2017 worden regelmatig “Composers in Residence” gevraagd om een compositie te maken, speciaal voor het festival.

Tot nu waren dat onder andere Isidora Zebeljan in 2017, Peteris Vasks in 2019, Elena Firsova, Roxanna Panufik, Borys Fedorov en Alissa Firsova in 2021, Maxim Shalygin in 2022 en Aftab Darvashi, de Iraanse componiste en Rembrandt Frerichs in 2023.

Isidora Zebeljan

Het festivalprogramma van 2017 bevat een aantal prachtige werken van haar en in het bijzonder de première van een vioolconcert geschreven voor het festival en gefinancierd door de Bernard van Beinum Foundation. Als componist wordt zij in Servië zeer gewaardeerd en haar werk slaat ook steeds meer internationaal aan. In haar werken verbidt zij klassieke muziek met volksmuziek uit de Balkan. Tijdens het festival toont zij zich als buitengewoon veelzijdig componist van kamermuziek, orkestwerken en voor koren. Zij speelt ook nog piano en dirigeert eigen werk en dat van anderen. En zij was professor compositie in Belgrado, haar geboortestad. Drie jaar na haar optreden in het Stiftfestival overleed zij tot ontzetting van de muzikale wereld. Ter herinnering aan haar werd tijdens het festival van 2021 werk van haar ten gehore gebracht.

Pēteris Vasks

In 2019 is Pēteris Vasks Composer of Residence van het festival. Het festivalprogramma wordt gedomineerd door werken van zijn hand. Tijdens het festival valt op hoe sterk hij zich met muziek en met de musici verbonden voelt. Hij woont repetities bij, geeft aanwijzingen en is bij veel van de concerten aanwezig. Zijn koor- en instrumentale werk is vaak verhalend en geeft blijk van een diepe spirituele betrokkenheid. Hijzelf zegt daar over: ‘Elk stukje muziek komt op de wereld als een klein kind. En het bevat elementen van het temperament van de componist en van diens begrip van de wereld. Ik kan alleen maar zeggen dat de creatie van muziek iets mysterieus is en dat irrationele aspect is altijd aanwezig en levert verbinding op met de Hoogste Macht zoals mensen ook wel zeggen’.

In de loop van de jaren bouwt het festival een traditie op waarbij een of enkele gasten van buiten een speciale plek krijgen. Vaak zijn dat musici uit een andere cultuur dan de west Europese klassieke muziek. Die combinatie voelt op geen enkele manier geforceerd aan en werkt juist verrijkend. Het publiek kan muziek van hoge kwaliteit vanuit een andere cultuur zeer waarderen. We geven een enkel voorbeeld

A Mediterranean Voyage

Het Stiftfestival van 2023 is een voorbeeld van een divers programma dat toegankelijk is en vernieuwend en doorspekt met invloeden uit andere culturen. Daniel Rowland: ‘Bij die editie zijn twee festival dramaturgen betrokken: schrijver en verhalenverteller Abdelkader Benali en de in Hengelo geboren en getogen schrijfster en arabist Meltem Halaceli. Zij geven het thema vanuit andere invalshoeken kleur en een stem. Er worden weer veel musici van wereldniveau in het Twentse landschap ontvangen. Zoals de Iraanse zanger Mohammad Motamedi, de van oorsprong Egyptische ud-virtuoos Joseph Tawadros, de Nederlandse jazzpianist en kenner van de muziek uit het Midden-Oosten Rembrandt Frerichs en de Iraans-Nederlandse componiste Aftab Darvishi die een nieuw werk schreef in opdracht van Stiftfestival. In het bijzondere concert A la Feminisca in de Grote Kerk van Enschede staat niet alleen de muziek centraal, maar komt ook een groot thema als onderdrukking, vooral van vrouwen, aan de orde. Zo mag de Iraanse Mohammed Motamedi in zijn eigen land niet meer optreden. En zo bezingt de flamboyante mezzosopraan Luciana Mancini de vrouwelijke kracht in even uitdagende als liefdevolle volksliedjes. Het multiculturele hoogtepunt is het concert The Ashes Glow, ook uitgevoerd in de Grote Kerk waar grote namen en jong talent uit verschillende culturen samenspelen met Rembrandt Frerichs, Mohammed Motamed en waar magisch-realistische muziek klinkt van de Aftab Darvishi over de vrijheidsstrijd van Iraanse vrouwen. Uit een andere cultuur en voor het publiek zeer toegankelijk en indringend’. Het was verheugend dat een groot publiek zeer genoot van deze muziek uit verschillende culturen.

Vanaf het allereerste concert zet het festival in op het ondersteunen van jong talent. De eerste jaren bestaat dat uit een mix van masterclasses en optredens. Dat blijkt al snel te veel gevraagd en er ontstaat een apart moment voor masterclasses: de Stift Musical Encounters. Dat vindt jaarlijks plaats gedurende een week in mei. Dan kunnen jonge musici zich onderdompelen in een week vol inspirerende lessen, samenspel en uitvoeringen. Weg van de waan van de dag, in de prachtige omgeving van Twente en omringd door toegewijde masters, staf, vrijwilligers en publiek! Uit dit jaarlijkse talentenprogramma worden de Young Artists gekozen voor het zomerfestival die ook kunnen doorgroeien naar de vaste kern van musici. In het jubileumjaar 2024 deden dertig jonge musici mee die begeleid werden door acht musici die behoren tot de vaste kern van het Stiftfestival.

Enzo Kok, violist, was deelnemer in 2021 en 2021: ‘Bij SME ervaar ik altijd een hele bijzondere sfeer die je nergens anders kan beleven. Jonge musici vanuit de hele wereld komen samen in een klein dorpje op het platteland waar we een week lang samen muziek maken onder supervisie van professionele top-musici. Naast de lessen krijgen we ook de kans om samen met onze docenten parels uit het kamermuziekrepertoire te spelen. Kortom; SME biedt ongelooflijk veel kansen voor jonge musici en ik kan niet wachten om weer terug te gaan!’ 

En Tessa Henderson violiste: ‘Ik volg Daniel op Facebook en zag daar de aankondiging voor deze masterclass. Ik kende Daniel niet persoonlijk, maar hij heeft een paar keer opgetreden in Glasgow op het conservatorium waar ik aan studeer. Ik was heel erg onder de indruk van de manier waarop hij speelt. Hij straalt heel veel plezier uit en ik was benieuwd of hij dat ook leert. Dat was de reden dat ik me voor deze masterclass heb opgeven. Het is heel erg leuk, maar we moeten ook echt behoorlijk hard werken. Het is intensief omdat iedereen goed wil spelen. We repeteren echt de hele dag door, maar dat is niet erg, omdat we allemaal hetzelfde doel voor ogen hebben, namelijk een topprestatie neerzetten en erg veel leren.

De interactie tussen de musici is erg leuk. Alles draait hier om de muziek en het is zo leuk om te zien hoe iedereen elkaar steunt. Ik leer echt erg veel, niet alleen van de docenten, maar ook van de andere studenten.

Het belangrijkste dat ik geleerd heb, en waar ik ook aan wilde werken, is mijn performance. Daniel speelt heel extravert, hij geeft echt een show als hij speelt. Ik hoopte dat hij dat kon overbrengen. Ik speel een beetje verontschuldigend, het gaat om de muziek, niet om mij. Maar om recht te doen aan de muziek, moet ik mijn eigen schuldgevoel opzijzetten, en er echt durven staan. Dat is wat Daniel doet.’

Het Stiftfestival streeft ernaar om zo veel mogelijk mensen in Twente, of eigenlijk beter Oost Nederland, een spannende en plezierige ervaring te geven op het gebied van de klassieke kamermuziek. Het festival doet dat niet zozeer door het aanbieden van wat grootschaliger concerten maar door meerdere intieme concerten uit te voeren in een ruime landschappelijke omgeving rond het Stiftkerkje dat de kern is en blijft van een ruime muzikale week. Aanvankelijk bestond het publiek vooral uit mensen die al gewend waren aan de concerten die in de kerk plaatsvonden. Volgens Bram Hulshof, de eerste bestuursvoorzitter van het festival, waren het vooral concerten voor familie, vrienden en vrienden van vrienden. Maar met ontwikkeling naar meer diversiteit in het muziekaanbod en uitvoeringen op meer locaties nam het aantal bezoekers aanzienlijk toe van een paar honderd in de eerste jaren naar ruim vierduizend vijfhonderd bezoekers in de laatste jaren, nog afgezien van degenen die meeluisteren via de lifestreaming. De concerten voor jongeren- en de familieconcerten bevorderden de toestroom van een breder samengesteld publiek.

Die jeugd- en familieconcerten, die in de openlucht plaatsvinden zijn feestelijke momenten in het festival. De kleintjes zitten vooraan in het gras, dicht bij de musici en de ouders zitten op stoeltjes in de zon en heel soms in de regen. Maar dat deert niemand. Sinds kort zijn er zelfs crèche concerten voor de allerkleinsten. Daniel en Maja zijn niet alleen musici maar ook jonge ouders van twee meiden die weten hoe ze een boeiende en ontspannen omgeving kunnen creëren voor kinderen van nul tot drie met hun ouders.

Een warm festival in koude winters

Alsof het allemaal niet genoeg is organiseert het Stiftfestival ook nog een korte concertreeks in de periode tussen oud en nieuw. Dat is bedoeld als een hartverwarmende reeks concerten waarin reflectie en vooruitkijken naar het komende jaar de leidraad vormen. Die concerten voorzien duidelijk in een behoefte. Gedurende de drukke feestdagen vormen zij een moment van rust. Twee dagen met zes concerten in het intieme Stiftkerkje dat in kaarslicht is gehuld bieden ruimte om een jaar af te sluiten met prachtige muziek en een hoopvolle start te maken met een nieuw jaar.

In de loop der jaren is het aantal locaties van het festival uitgebreid van één in 2005 tot een vijftiental nu. Het zijn stuk voor stuk schitterende locaties die zich uitstekend lenen voor het luisteren naar klassieke muziek in een wondermooie omgeving. Die worden gevormd door de kerken, allereerst de Plechelmus basiliek in Oldenzaal, de Grote Kerk en de synagoge in Enschede, de Blasius kerk in Delden en de Simon en de Judaskerk in Ootmarsum. Daarnaast de prachtige landgoederen van Twente zoals het Kasteel en Landgoed Twickel waar meerdere concerten plaatsvinden op het Voorplein, in de Orangerie en in de tuinen. Buitenplaats landgoed Het Hakenberg in Beuningen, het Landgoed Tankenberg in De Lutte, Huis Singraven in Denekamp, Hooge Boekel in Enschede, en als musea het Rijksmuseum Twenthe en de Museumfabriek in Enschede, Museum Ton Schulten in Ootmarsum en het Natura Docet in Denekamp.

En een aantal andere locaties zoals het Muziekcentrum, Theater de Kleine Willem, het Concordia Filmtheater, alle in Enschede en, wel heel bijzonder, de Cosmos Sterrenwacht in Lattrop-Breklenkamp.  

Vanaf het begin van het festival heeft Tubantia daar zo goed als elk jaar welwillende belangstelling aan besteed. Vaak met een interview met Daniel of een bijzonder evenement, maar altijd vanuit een positieve invalshoek. Voor het westen bestaat het Stiftfestival de eerste jaren niet. Mensen die het festival “bij toeval” bezoeken stellen verbaasd de vraag waarom deze muzikale parel niet de bekendheid heeft die het verdient met de kwaliteit van musici en muziek en de enthousiaste sfeer. Langzaam maar zeker kijken mensen vanuit het westen voorzichtig over de heg en stellen zonder uitzondering vast dat dit wel een heel bijzonder festival is dat niet onderdoet voor de bekende kamermuziekfestivals. Radio Klassiek begint met het opnemen en uitzenden van een aantal concerten en de eerste recensies komen in de landelijke kranten zoals de NRC, de Volkskrant, Trouw en het Nederlands Dagblad. De NRC geeft het festival in 2019 vier sterren. Het Stiftfestival. Joep Christenhusz schrijft in de krant: “Wat in 2005 begon als een weekend met kamermuziekconcerten in de Weerselose Stiftskerk, is inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste en kleurrijkste kamermuziekfestivals van Nederland. In een dikke week spelen veertig internationale topmusici een kleine dertig concerten in een week, daarbij uitwaaierend over vijftien pittoreske locaties in Noordoost-Twente.”

De ondersteuning is net zo bevlogen als de musici

In een festival als het Stiftfestival gaat alles om de muziek. Dat is wat het publiek ziet van het festival en dat moet van de hoogste kwaliteit zijn.

Die ambitie betekent dat de ondersteuning ook van de hoogste kwaliteit moet zijn. Gedurende de eerste jaren kwam die ondersteuning van een klein groepje mensen rond Anny Rowland, de moeder van Daniel. Maar al snel vormt zich een kleine toegewijde groep vrijwilligers en ontstaat na vijf jaar de behoefte aan een bestuur. Dat leidt tot de oprichting van de stichting International Music Festival met als eerste bestuur Bram Hulshof, Paul Kamphuis en Joris Vos. Zij trekken een artistiek bureau aan dat het zakelijke en productiewerk op zich neemt. Zij leggen een solide fundament onder het pionierende Stiftfestival en dragen in 2014 het stokje over aan een nieuw bestuur met Rodney Mooij, Herman en Jan Auke Walburg dat onder voorzitterschap van Patrice van Riemsdijk, dat begint aan de derde fase: het verder ontwikkelen, professionaliseren en uitbouwen van het festival. Een belangrijke stap daarbij is het versterken van de professionele zakelijke ondersteuning die sinds kort geleid wordt door Ilonka van den Bercken.

Tijdens dit jubileumjaar treedt een nieuw bestuur aan. Voorzitter Frans van der Vught en Marianne van der Steeg vormen met Yasmin Hilberdink, Meta Vaandrager, Jan Melief en Marcel van Wijnen het huidige bestuur.

Zonder vrijwilligers bestaat het festival niet

Het festival wordt ondersteund door sterk groeiende groep van vrijwilligers die enthousiast een veelheid van taken op zich heeft genomen. Van transport tot catering, van kassaverkoop tot de website, van publieksbegeleiding tot het bieden van onderdak aan de musici, ja, wat niet. Bestuurslid Herman Euverman neemt de taak op zich om de activiteiten van de nu ruim vijftig vrijwilligers te coördineren. Hij ziet de vrijwilligers als ‘de gastvrouwen en gastheren die in Twente de musici op hun gemak stellen’.

An Roberti, Gien Klaver en Truus ten Veldhuis zijn de vrijwilligers die vanaf het begin de catering verzorgen vanuit een piepklein keukentje in de Stiftsschool. Zij kijken terug op de beginjaren. An: ‘We hebben echt wel wat meegemaakt hier. De opzet van het festival was in ’t begin gebaseerd op een kleine muzikale vriendengroep. Daniël nodigde de musici uit, bedacht het concertprogramma en muziekstudenten konden masterclasses volgen. De concerten vonden plaats in de Stiftkerk, het Koetshuis, de kapel van het Carmel lyceum en theater de Bond.’ Truus: ‘Het was echt improviseren. We deden alles. Soep koken, broodjes smeren, fruit en dranken klaarzetten, maar ook musici en studenten halen en brengen. Vaak liep bij de masterclasses de timing in het honderd en vervolgens moesten we voorkomen dat iedereen te laat kwam op zijn volgende afspraak. Later is mijn man erbij gekomen, die nam de het vervoer voor zijn rekening.’ 

Nu is er een grote groep catering vrijwilligers die onder leiding van Marijke Klaas en Dulke Luberti de musici dagelijks, zeg maar gerust, verwennen.

Subsidies maken een ontwikkeling mogelijk

Ook de financiën worden steeds complexer. Het Stiftfestival kan niet georganiseerd worden zonder financiën die de entreegelden aanvullen. En dat geld dat kwam er. Rodney Mooij, penningmeester benaderde met succes de fondsen die belangstelling zouden kunnen hebben voor subsidiering van het Festival. De Provincie Overijssel ziet het potentieel en realiseert zich dat dit festival het enige klassieke muziekfestival in Overijssel is. Het festival komt eerst in aanmerking voor de subsidieregeling kleinere evenementen en later wordt het zelfs aangemerkt als provinciaal beeldbepalend evenement. Ook het Fonds Podiumkunsten en Fonds 21 en vele sponsoren dragen bij waardoor het festival een meer divers aanbod kan ontwikkelen op meerdere locaties en jonge talenten kan ondersteunen.

De onmisbare steun van de Vrienden

Het Stiftfestival kent een loyale en betrokken Stiftskring van Vrienden die nog steeds groeiende is. Deze Vrienden denken mee met de lange termijn ontwikkeling van het festival en hun bijdragen worden vooral ingezet om jonge talenten te ondersteunen. Die bijdragen zijn nog belangrijker geworden nu de regering heeft besloten om veel van de infrastructuur voor klassieke muziek in Nederland, gericht op talentontwikkeling om zeep te helpen. Nadat al eerder de muziekscholen werden afgebouwd is er weinig meer over dat jong talent een steun in de rug geeft om zich te wijden aan muziek. Jonge musici die dag in dag uit hun muzikale bekwaamheid ontwikkelen kunnen dat niet zonder steun. Onze donateurs bieden die.

Het behoud en de borging van de bestaande internationale topkwaliteit staat voorop. Het Stiftfestival behoort tot een van de meest interessante kamermuziekfestivals van Nederland met een unieke programmering van spannende muziek uitgevoerd door topmusici. Het festival trekt ook mensen van buiten Twente aan, uit verschillende streken van Nederland en internationaal begint het ook op te vallen.
Daniel Rowland: ‘Natuurlijk moet het een kamermuziekfestival zijn dat internationaal tot de top behoort. Maar wat het voor mij spannend en uitdagend maakt, is dat je bij ons muziek hoort zoals je die nergens anders hoort. Ik nodig musici van wereldklasse uit, veel uit de klassieke wereld, maar ook iemand uit de tangowereld, een modern danser een Udspeler uit Syrië. Die cocktail van muzikale persoonlijkheden leidt tot een inspirerend en explosief muzikaal betoog. Het programma wordt van tevoren samengesteld, maar de repetities zijn allemaal tijdens het festival, de muziek die je bij ons hoort, hoor je dus ook alleen maar tijdens dat concert’.
Het is goed merkbaar dat veel mensen het waarderen dat het festival zich afspeelt op de mooiste locaties in Twente. Juist de concerten die gebruik maken van die combinatie zijn het eerst uitverkocht. Dat is ook belangrijk voor de toekomst en dat zal een wezenlijk onderdeel blijven uitmaken: het tonen van de schoonheid en het erfgoed van Twente.
De intimiteit van de concerten in het Stifskerkje is van meet af aan een bijzonder element geweest van het festival. Het behoud van die intimiteit is van belang. De zichtbaarheid en nabijheid voor het publiek van de musici, de mogelijkheid om met hen even na te praten blijft een onmisbaar aspect. De concerten in de Stiftskerk blijven de kern vormen van het festival waaromheen enkele grootschaliger concerten de intieme sfeer niet hoeven de doorbreken.
De medewerkers aan het festival hebben de afgelopen twintig jaar veel plezier beleefd aan de samenwerking met andere kunstvormen: film, dans, literatuur, koormuziek met Consensus Vocalis en orkestrale uitvoeringen met het Phion orkest en het Britten jeugdorkest zijn daarvan slechts enkele voorbeelden. Die samenwerking is verder uit te bouwen om een veelzijdig en spannend programma te kunnen blijven aanbieden dat voortdurend vernieuwend is. De samenwerking met musici uit andere muziekculturen is de musici en het publiek goed bevallen. Ook dat is zeker uit te bouwen en leidt hopelijk ook tot een groter publiek dat zich met die andere culturen verbonden voelt.
De aangekondigde bezuinigingen op de investeringen op het muziekonderwijs en op de begeleiding van jonge muziektalenten heeft ons diep geschokt. Het festival zal er alles aan doen om te garanderen dat het Stiftfestival een plaats blijft zijn waar jonge musici ondersteund worden door ervaren musici en waar zij, samen met die masters, ervaring kunnen opdoen in het spelen van kamermuziek voor publiek wat een onmisbaar onderdeel van hun vorming is.
Het International Stift Music festival heeft zich de afgelopen twintig jaar sterk ontwikkeld van een kleinschalig lokaal initiatief tot een toonaangevend kamermuziekfestival. Dat is in de allereerste plaats te danken aan de fantastische programmering van Daniel Rowland, een programmering die elk jaar weer een andere kleur en inhoud heeft. Zijn muzikale kwaliteit en die van de andere musici, hun enthousiasme en generositeit is een tweede element waarmee het festival zelfs de moeilijke COVID jaren door is gekomen met lifestream concerten. Achter hen staat en staat een overtuigd enthousiaste groep mensen, veelal vrijwilligers die maar één belang hebben: dat het publiek kan genieten van de prachtige klassieke kamermuziek. Daarachter staan fondsen en sponsoren die overtuigd zijn geraakt van het bijzondere karakter van dit festival en het financieel ondersteunen.
En tenslotte bent u daar: het publiek. Alle medewerkers aan het festival zijn blij dat u geniet en zij zullen ervoor zorgen dat dit zo blijft. Allen zijn dankbaar voor uw aanwezigheid en uw waardering want tenslotte is de kern van alle inspanning de overdracht van muziek aan u.